Een recente uitspraak van de Hoge Raad biedt werkgevers meer ruimte voor een eenzijdige collectieve wijziging van de arbeidsvoorwaarden.
Op 25 november 2022 heeft de Hoge Raad duidelijkheid gegeven over (collectieve) wijziging van de arbeidsvoorwaarden. In de zaak waarover de Hoge Raad oordeelde ging het om een eenzijdige wijziging van de pensioenregeling door de werkgever, waarbij werknemers een deel van de pensioenpremie voortaan zelf moesten gaan betalen. De Ondernemingsraad had ingestemd met deze wijziging, maar een groot aantal werknemers verzette zich daar toch tegen. De rechtbank en het hof stelden de werknemers in het gelijk. De werkgever stapte naar de Hoge Raad. De Raad heeft in deze uitspraak twee openstaande vragen over het wijzigen van arbeidsvoorwaarden behandeld.
In een arbeidsovereenkomst neemt een werkgever vaak een zogenoemd eenzijdig wijzigingsbeding (artikel 7:613 BW) op. Dit beding houdt in dat de werkgever de arbeidsvoorwaarden eenzijdig kan wijzigen als hij daarbij een zodanig zwaarwichtig belang heeft, dat het belang van de werknemer daarvoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid moet wijken.
Het komt echter ook voor dat de werkgever dit beding niet heeft opgenomen in de arbeidsovereenkomst en waarbij de werknemer niet instemt met de voorgestelde wijziging. In dat geval moet de werkgever terugvallen op de norm van het ‘goed werknemer- en werkgeverschap’ (voor de liefhebber: artikel 7:611 BW) en is dus in beginsel alsnog instemming van de werknemer vereist. Deze norm verplicht werkgever en werknemer zich als goed werkgever/goed werknemer jegens elkaar te gedragen.
In de literatuur en rechtspraak was tot de uitspraak van de Hoge Raad niet duidelijk of het doorvoeren van een wijziging in arbeidsvoorwaarden op basis van genoemde norm alleen geldt bij individuele wijzigingen of ook bij collectieve wijzigingen van een groep werknemers.
Om te kunnen komen tot een wijziging dient aan de volgende drie criteria te worden voldaan:
- er is sprake van gewijzigde omstandigheden;
- de werkgever heeft een redelijk wijzigingsvoorstel gedaan; en
- de werknemer kan dit voorstel redelijkerwijs niet weigeren.
Werknemer moet zich flexibel opstellen
De Hoge Raad heeft nu meer duidelijkheid gecreëerd. Volgens de hoogste rechter geldt de maatstaf van het goed werknemer- en werkgeverschap voor alle wijzigingen van de arbeidsvoorwaarden, ongeacht of deze (overwegend) collectief of individueel van aard zijn.
Goed nieuws dus voor werkgevers die individuele of collectieve arbeidsvoorwaarden wensen aan te passen en geen eenzijdig wijzigingsbeding hebben afgesproken. Daarvoor ontstaat met deze uitspraak meer ruimte.
Uitgangspunt blijft dat een werknemer in beginsel niet verplicht is voorstellen van de werkgever tot wijziging van de arbeidsvoorwaarden te aanvaarden. Daarover moeten werkgever en werknemer overeenstemming bereiken. Is dat echter niet mogelijk, dan kan van de werknemer onder omstandigheden toch worden verwacht dat deze zich flexibel opstelt en instemt met een wijzigingsvoorstel, ook als er geen eenzijdig wijzigingsbeding is overeengekomen.
Heeft u vragen over dit of een ander juridisch onderwerp? Bel of mail dan Smit & Smit Advocaten.
Smit en Smit Advocaten
Bezoekadres: Prins Bernhardlaan 16, 1131 CH Volendam
Postadres: Postbus 108, 130 AC Volendam
Mr. C.M. (Kees) Smit
Tel. +31 (0)6 20 13 86 69
Mr. J.J.M. (Jack) Smit
Tel. +31 (0)6 20 14 24 49
info@smitensmitadvocaten.nl